Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng quý giá nhất cho bé yêu trong những tháng đầu đời. Tuy nhiên, không ít mẹ bỉm lo lắng không biết liệu lượng sữa của mình có đủ cho con. Bài viết này sẽ giúp mẹ nhận biết rõ các dấu hiệu để làm sao biết sữa mẹ ít hay nhiều, tìm hiểu nguyên nhân và các biện pháp hiệu quả để đảm bảo bé luôn được bú no.
Làm sao biết sữa mẹ ít hay nhiều?
“Tại sao ngực mềm oặt, chẳng thấy căng gì cả!”, “Hình như con bú mãi mà vẫn khóc…”, đây là những nỗi lo lắng rất quen thuộc của các mẹ. Vậy, làm sao để biết chắc chắn mẹ đang có ít sữa? Dưới đây là những dấu hiệu mẹ cần lưu ý:
Dấu hiệu nhận biết sữa mẹ ít
1. Bé bú mẹ thường xuyên nhưng không no
Đây là một trong những dấu hiệu đầu tiên và dễ nhận thấy. Bé có vẻ vẫn còn đói ngay sau khi vừa bú xong, liên tục tìm ti mẹ để bú thêm. Thời gian mỗi cữ bú có thể kéo dài bất thường, nhưng bé vẫn quấy khóc, tỏ ra không hài lòng và không chịu rời ti mẹ. Điều này cho thấy bé không nhận đủ lượng sữa cần thiết dù đã bú nhiều lần.
2. Bé tăng cân chậm hoặc không tăng cân
Tốc độ tăng cân là một chỉ số khách quan và quan trọng để đánh giá lượng sữa bé nhận được. Nếu bé không đạt được mức tăng cân chuẩn theo từng tháng tuổi (ví dụ, tăng dưới 150-200 gram mỗi tuần trong những tháng đầu), hoặc thậm chí không tăng cân, mẹ cần đặc biệt lưu ý. Hãy tham khảo bảng tăng trưởng cân nặng chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) để theo dõi sự phát triển của bé.
3. Số lần đi tiểu của bé ít hơn bình thường
Trẻ sơ sinh, đặc biệt là trong những tuần đầu sau sinh, thường đi tiểu rất nhiều lần trong ngày do chế độ ăn hoàn toàn bằng sữa mẹ. Nếu số tã ướt của bé ít hơn 6 lần mỗi ngày sau giai đoạn sữa non (khoảng 5-7 ngày sau sinh), đây có thể là dấu hiệu cho thấy bé không nhận đủ lượng chất lỏng từ sữa mẹ. Nước tiểu của bé có thể sẫm màu và có mùi khai nồng hơn bình thường.
4. Phân của bé khô và ít
Phân của trẻ bú mẹ hoàn toàn thường mềm, có màu vàng hoa cải và có thể có lợn cợn. Nếu phân của bé trở nên khô, cứng, có dạng viên nhỏ và số lượng ít hơn so với bình thường, đây là một dấu hiệu đáng lo ngại cho thấy bé có thể không nhận đủ lượng sữa cần thiết để tạo ra chất thải mềm và đủ ẩm.
5. Bé có vẻ mệt mỏi, ngủ li bì
Trẻ sơ sinh ngủ nhiều, nhưng bé bú đủ sữa thường tỉnh táo và linh hoạt hơn trong những khoảng thời gian thức. Nếu bé có vẻ lờ đờ, ít phản ứng với kích thích xung quanh, ngủ quá nhiều và khó đánh thức, đây có thể là dấu hiệu của việc không nhận đủ năng lượng từ sữa mẹ để duy trì sự tỉnh táo và hoạt động bình thường.
6. Ngực mẹ không căng tức trước và sau khi cho bé bú
Cảm giác căng tức ở ngực trước cữ bú là do sữa được sản xuất và tích trữ. Sau khi bé bú, ngực sẽ mềm hơn. Mặc dù cảm giác này không phải là dấu hiệu tuyệt đối (một số mẹ có cơ địa không cảm thấy căng tức nhiều), nhưng nếu mẹ không hề cảm thấy ngực căng lên giữa các cữ bú và luôn mềm oặt sau khi bú, điều này có thể gợi ý rằng lượng sữa sản xuất không đủ để làm đầy bầu ngực.
7. Cảm giác xuống sữa chậm hoặc không rõ ràng
Phản xạ xuống sữa (let-down reflex) là quá trình sữa được giải phóng từ các nang sữa xuống ống dẫn sữa để bé có thể bú được dễ dàng. Mẹ thường cảm thấy ngực hơi nhói, căng tức nhẹ hoặc có cảm giác râm ran ở ngực khi phản xạ này xảy ra, thường là khi bé bắt đầu bú hoặc thậm chí chỉ cần nghĩ đến bé. Nếu mẹ không cảm nhận được rõ ràng phản xạ này hoặc cảm giác xuống sữa diễn ra rất chậm, có thể lượng sữa về không đủ và bé gặp khó khăn khi bú.
8. Lượng sữa vắt ra rất ít
Đây là một dấu hiệu trực quan và rõ ràng nhất. Nếu mẹ cố gắng vắt sữa bằng tay hoặc bằng máy hút sữa sau khi bé bú hoặc giữa các cữ bú mà chỉ thu được một lượng rất nhỏ (vài giọt hoặc dưới 10-20ml), điều này cho thấy nguồn cung sữa có thể đang gặp vấn đề. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng lượng sữa vắt ra không phải lúc nào cũng phản ánh chính xác lượng sữa bé bú trực tiếp.
>>> Xem thêm: Cách giãn cữ hút sữa mà không bị giảm sữa, chia sẻ kinh nghiệm quý giá
Dấu hiệu nhận biết sữa mẹ nhiều
Thực tế, bên cạnh nỗi lo “khô hạn”, việc sở hữu “bầu sữa mẹ ngọt ngào” cũng mang đến những niềm vui khó tả. Vậy, những “tín hiệu” nào cho thấy mẹ đang “vượng sữa”, đủ đầy cho bé yêu no bụng và phát triển khỏe mạnh? Dưới đây là những dấu hiệu đáng mừng mà mẹ có thể nhận thấy:
- Bé bú mẹ no nê và tự rời ti: Sau khi bú, bé có vẻ hài lòng, thư giãn, tự nhả ti mẹ và có thể ngủ một giấc dài.
- Bé tăng cân đều đặn và đạt chuẩn: Bé đạt được các mốc tăng cân theo khuyến nghị của bác sĩ.
- Số lần đi tiểu của bé nhiều: Bé đi tiểu ít nhất 6-8 lần/ngày với lượng nước tiểu nhiều.
- Phân của bé mềm, màu vàng hoa cải: Phân có độ ẩm tốt và màu sắc đặc trưng của trẻ bú mẹ hoàn toàn.
- Ngực mẹ căng tức trước cữ bú và mềm hơn sau khi bú: Mẹ cảm thấy ngực căng lên giữa các cữ bú và mềm đi sau khi bé bú. Đôi khi sữa có thể tự chảy ra giữa các cữ bú.
- Lượng sữa vắt ra nhiều và dễ dàng: Mẹ có thể vắt được một lượng sữa đáng kể một cách dễ dàng bằng tay hoặc máy hút sữa.
- Phản xạ xuống sữa nhanh và mạnh: Mẹ cảm nhận rõ ràng cảm giác xuống sữa ngay khi bé bắt đầu bú hoặc thậm chí chỉ cần nghĩ đến bé.
- Bé có thể bị sặc sữa khi bú: Do lượng sữa về quá nhanh và mạnh, bé có thể bị sặc hoặc ho khi bú.
Những nguyên nhân khiến mẹ ít sữa sau sinh
Có nhiều yếu tố có thể dẫn đến tình trạng mẹ ít sữa sau sinh. Việc hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp mẹ có những biện pháp can thiệp phù hợp:
1. Con ngậm vú chưa đúng
Khi con ngậm vú đúng cách, con sẽ bú được nhiều sữa hơn và “nhắn tin” cho cơ thể mẹ sản xuất thêm sữa. Nếu con chỉ mút đầu ti, con sẽ không bú đủ và cơ thể mẹ cũng không nhận được “tín hiệu” để làm ra nhiều sữa hơn.
2. Không cho con bú thường xuyên và khi con muốn
Việc cho con bú nhiều lần, đặc biệt là trong những tuần đầu sau sinh, rất quan trọng để “dạy” cho cơ thể mẹ biết con cần bao nhiêu sữa. Nếu mẹ để con quá lâu mới bú hoặc không cho con bú khi con có dấu hiệu đói, sữa có thể sẽ ít đi.
3. Mẹ bị căng thẳng, lo lắng
Chuyện buồn bực, lo âu có thể ảnh hưởng đến việc tiết sữa của mẹ. Khi mẹ không vui, cơ thể sẽ tiết ra những chất làm chậm quá trình xuống sữa, khiến con khó bú và lượng sữa cũng ít hơn.
4. Mẹ ăn uống thiếu chất
Để có sữa cho con, cơ thể mẹ cần được ăn uống đầy đủ các loại thức ăn, đặc biệt là những đồ ăn có nhiều dinh dưỡng. Nếu mẹ ăn uống không đủ chất, cơ thể sẽ không có đủ “nguyên liệu” để làm ra sữa.
5. Mẹ uống không đủ nước
Sữa mẹ phần lớn là nước. Vì vậy, mẹ cần uống đủ nước mỗi ngày để cơ thể có đủ “nguyên liệu” tạo sữa cho con.
6. Mẹ dùng một số loại thuốc
Một vài loại thuốc có thể làm giảm lượng sữa mẹ. Mẹ nên hỏi ý kiến bác sĩ về những loại thuốc an toàn khi đang cho con bú.
7. Mẹ có vấn đề về sức khỏe
Một số vấn đề sức khỏe của mẹ có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất sữa. Ví dụ như các bệnh liên quan đến nội tiết tố hoặc nếu mẹ đã từng phẫu thuật ở ngực.
8. Cho con dùng núm vú giả, bình sữa sớm
Việc này có thể khiến con quen với cách bú dễ dàng ở núm vú giả/bình sữa hơn là bú mẹ. Khi bú mẹ, con có thể bú kém hiệu quả hơn và không kích thích được sữa về nhiều.
>>> Xem thêm: Hút sữa không đúng giờ có bị mất sữa không? Giải đáp cho mẹ từ A-Z
Mẹ ít sữa có sao không?
Việc mẹ ít sữa có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của bé, đặc biệt là trong giai đoạn sơ sinh và những tháng đầu đời. Bé không nhận đủ dinh dưỡng có thể dẫn đến:
- Chậm tăng cân, suy dinh dưỡng: Ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ của bé.
- Hệ miễn dịch kém: Bé dễ bị ốm vặt hơn.
- Ảnh hưởng đến tâm lý của cả mẹ và bé: Mẹ có thể cảm thấy lo lắng, tự trách, còn bé thì quấy khóc, khó chịu.
Tuy nhiên, mẹ đừng quá lo lắng! Trong nhiều trường hợp, tình trạng ít sữa có thể được cải thiện bằng các biện pháp phù hợp.
>>> Xem thêm: Giải đáp thắc mắc cho mẹ tại sao càng hút sữa càng ít? Nguyên nhân là gì?
Cách khắc phục tình trạng mẹ ít sữa
1. Cho bé bú mẹ thường xuyên và đúng khớp ngậm
Đây là “chìa khóa vàng” để tăng nguồn sữa. Hãy đảm bảo bé ngậm bắt vú sâu và đúng cách, sao cho miệng bé ngậm trọn quầng vú chứ không chỉ mút đầu ti. Mẹ hãy cho bé bú theo nhu cầu, bất cứ khi nào bé có dấu hiệu đói (chóp chép miệng, mút tay, quay đầu tìm vú), kể cả ngày lẫn đêm. Việc bú đêm đặc biệt quan trọng vì nồng độ prolactin thường cao hơn vào ban đêm.
2. Tăng cường hút sữa
Nếu bé không bú đủ (ví dụ như bé ngủ nhiều, bú yếu) hoặc mẹ cần kích thích tăng nguồn sữa, hãy hút sữa đều đặn sau mỗi cữ bú mẹ hoặc giữa các cữ bú. Việc hút sữa mô phỏng hành động bú của bé, giúp kích thích sản xuất sữa liên tục. Mẹ có thể hút cả hai bên vú cùng lúc để tiết kiệm thời gian và tăng hiệu quả kích sữa.
3. Đảm bảo chế độ dinh dưỡng và nghỉ ngơi hợp lý cho mẹ
Cơ thể mẹ cần được cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất để sản xuất sữa. Hãy ăn uống đa dạng các loại thực phẩm, chú trọng các nguồn protein (thịt, cá, trứng, sữa, các loại đậu), vitamin và khoáng chất từ rau xanh và trái cây. Uống đủ 2-3 lít nước mỗi ngày, có thể là nước lọc, nước ép trái cây, sữa hoặc các loại trà lợi sữa (nhưng nên tham khảo ý kiến chuyên gia).
Bên cạnh dinh dưỡng, giấc ngủ cũng vô cùng quan trọng. Mẹ hãy tranh thủ nghỉ ngơi bất cứ khi nào có thể, nhờ sự hỗ trợ từ gia đình để có thời gian ngủ đủ giấc, tránh tình trạng mệt mỏi và căng thẳng.
4. Massage bầu vú
Massage nhẹ nhàng bầu vú trước và trong khi cho bé bú hoặc hút sữa có thể giúp tăng cường lưu thông máu đến tuyến vú, kích thích các nang sữa hoạt động và giúp sữa về dễ dàng hơn. Mẹ có thể dùng tay xoa nhẹ nhàng theo hình tròn hoặc vuốt từ đáy bầu vú về phía đầu ti.
5. Chườm ấm bầu vú
Chườm ấm lên bầu vú khoảng 5-10 phút trước khi cho bé bú hoặc hút sữa cũng có tác dụng tương tự như massage, giúp các mạch máu giãn nở và sữa lưu thông tốt hơn. Mẹ có thể dùng khăn ấm hoặc túi chườm ấm. Sau khi cho bé bú hoặc hút sữa, mẹ có thể chườm lạnh để giảm sưng và khó chịu.
6. Sử dụng các loại thực phẩm lợi sữa
Một số loại thực phẩm như cỏ cà ri, hạt methi, lá đinh lăng, chân giò hầm… được cho là có tác dụng lợi sữa. Mẹ có thể tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi sử dụng.
7. Skin-to-skin (da kề da) với bé
Việc ôm ấp bé da kề da, đặc biệt là trong những giờ đầu sau sinh và thường xuyên sau đó, giúp kích thích các hormone sản xuất sữa ở mẹ, đồng thời tăng cường sự gắn kết giữa mẹ và bé. Hãy dành thời gian ôm bé trên ngực trần của mình càng nhiều càng tốt.
8. Tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình và bạn bè
Sự động viên, giúp đỡ từ chồng, người thân và bạn bè đóng vai trò rất lớn trong việc giảm bớt căng thẳng và áp lực cho mẹ. Hãy chia sẻ những khó khăn của mình và đừng ngần ngại nhờ sự giúp đỡ trong việc chăm sóc bé và các công việc nhà để mẹ có thêm thời gian nghỉ ngơi và tập trung vào việc nuôi con bằng sữa mẹ.
9. Tránh sử dụng núm vú giả và bình sữa khi không cần thiết
Việc lạm dụng núm vú giả và bình sữa có thể khiến bé “lười” bú mẹ trực tiếp hoặc bú sai khớp ngậm, dẫn đến việc không kích thích đủ lượng sữa. Hãy ưu tiên cho bé bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu nếu có thể.
>>> Xem thêm: Giải đáp cho mẹ: Bị mất sữa một bên phải làm sao? Cách khắc phục hiệu quả.
Những lưu ý cho các mẹ có nhiều sữa
Mặc dù nhiều sữa là điều đáng mừng, nhưng đôi khi nó cũng gây ra một số khó khăn cho cả mẹ và bé:
- Bé bị sặc sữa: Do sữa về quá nhanh và mạnh, bé có thể bị sặc, ho khi bú. Mẹ nên cho bé bú ở tư thế thoải mái, hơi dốc lên và kiểm soát dòng sữa bằng cách ấn nhẹ vào bầu vú.
- Cương sữa: Ngực mẹ căng cứng, đau nhức do sữa về quá nhiều. Mẹ có thể chườm lạnh, vắt bớt sữa để giảm bớt khó chịu.
- Tắc tia sữa: Nếu sữa không được lưu thông tốt có thể dẫn đến tắc tia sữa. Mẹ cần massage nhẹ nhàng, chườm ấm và cho bé bú thường xuyên để thông tắc.
- Sản xuất sữa quá mức: Trong trường hợp này, mẹ có thể tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia tư vấn về sữa mẹ để có biện pháp điều chỉnh phù hợp.
Biện pháp phòng ngừa tình trạng ít sữa sau sinh ở mẹ bỉm
Phòng ngừa luôn tốt hơn chữa trị. Để giảm nguy cơ ít sữa sau sinh, mẹ bầu nên chuẩn bị tốt trong thai kỳ:
- Tìm hiểu kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ: Trang bị kiến thức đúng đắn về tầm quan trọng của sữa mẹ, cách cho bé bú đúng khớp ngậm, và các yếu tố ảnh hưởng đến nguồn sữa.
- Chăm sóc sức khỏe tốt trong thai kỳ: Đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ, nghỉ ngơi hợp lý và tránh căng thẳng.
- Cho bé bú sớm sau sinh: Việc cho bé bú trong vòng 1 giờ đầu sau sinh giúp kích thích sản xuất sữa mẹ hiệu quả nhất.
- Cho bé bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu: Không cho bé ăn hoặc uống bất cứ thứ gì khác ngoài sữa mẹ (trừ khi có chỉ định của bác sĩ).
- Cho bé bú theo nhu cầu: Không giới hạn thời gian và tần suất bú của bé.
- Tránh sử dụng núm vú giả và bình sữa khi không cần thiết.
>>> Xem thêm: Hướng dẫn mẹ bỉm cách sử dụng máy hút sữa đúng chuẩn đảm bảo sữa ra đều và nhiều.
Khi nào nên gặp bác sĩ?
Mẹ nên tìm đến bác sĩ hoặc chuyên gia tư vấn về sữa mẹ nếu gặp phải các tình huống sau:
- Bé có dấu hiệu sụt cân nghiêm trọng hoặc không tăng cân trong thời gian dài.
- Bé có các dấu hiệu mất nước như đi tiểu rất ít, da khô, mắt trũng.
- Mẹ cảm thấy đau đớn ở ngực, có dấu hiệu nhiễm trùng (sốt, sưng đỏ).
- Mẹ đã thử nhiều biện pháp nhưng tình trạng ít sữa không cải thiện.
- Mẹ cảm thấy quá lo lắng và căng thẳng về vấn đề sữa mẹ.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Làm sao biết trẻ bú đủ sữa?
Dấu hiệu bao gồm bé tăng cân đều đặn theo chuẩn, đi tiểu nhiều lần trong ngày (khoảng 6-8 lần trở lên), bú mẹ no nê và thường ngủ ngon giấc sau cữ bú.
2. Ngực nhỏ có ít sữa không?
Hoàn toàn không. Kích thước bầu ngực chủ yếu do mô mỡ quyết định, còn số lượng và chức năng của các tuyến sữa mới là yếu tố chính ảnh hưởng đến lượng sữa mẹ.
3. Uống gì để nhiều sữa mẹ?
Mẹ cần uống đủ nước (2-3 lít mỗi ngày), duy trì chế độ ăn uống cân bằng và đầy đủ chất dinh dưỡng. Một số thực phẩm lợi sữa có thể hỗ trợ, nhưng nên tham khảo ý kiến bác sĩ.
4. Khi nào cần gặp bác sĩ vì ít sữa?
Mẹ nên tìm đến bác sĩ nếu bé có dấu hiệu chậm tăng cân nghiêm trọng, có các triệu chứng mất nước, hoặc khi mẹ cảm thấy đau tức ngực kèm các dấu hiệu bất thường khác.
5. Nếu ít sữa thì có nên cho con bú mẹ nữa không?
Chắc chắn rồi. Việc cho bé bú mẹ thường xuyên, ngay cả khi sữa ít, vẫn rất quan trọng để kích thích tuyến sữa hoạt động và cung cấp những giọt sữa non quý giá cho bé.
6. Stress có ảnh hưởng đến sữa mẹ không?
Có. Tình trạng căng thẳng, lo lắng kéo dài có thể gây ức chế các hormone sản xuất sữa. Mẹ cần giữ tinh thần thoải mái và tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình.
7. Hút sữa có giúp tăng lượng sữa không?
Đúng vậy. Hút sữa đều đặn, đặc biệt là sau khi bé bú hoặc giữa các cữ bú, sẽ gửi tín hiệu đến cơ thể mẹ để sản xuất nhiều sữa hơn, giúp duy trì và tăng nguồn sữa.
Kết luận
Hy vọng bài viết này chúng tôi hy vọng các mẹ đã có được câu trả lời cho câu hỏi làm sao biết sữa mẹ ít hay nhiều rồi. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu sữa mẹ ít hay nhiều là rất quan trọng để đảm bảo bé yêu được phát triển khỏe mạnh. Hãy lắng nghe cơ thể mình và quan sát những thay đổi ở bé. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào. Nuôi con bằng sữa mẹ là một hành trình tuyệt vời, hãy tin tưởng vào bản năng của mình và kiên trì mẹ nhé!
