Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng quý giá và hoàn hảo cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Tuy nhiên, trong quá trình lưu trữ và bảo quản, sữa mẹ có thể bị hỏng do nhiều yếu tố. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu sữa mẹ bị hỏng là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe của bé. Bài viết này, medela-us sẽ cung cấp thông tin chi tiết về các dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân, tác động và cách xử lý sữa mẹ bị hỏng một cách an toàn và hiệu quả.
Những dấu hiệu sữa mẹ bị hỏng
Việc quan sát kỹ lưỡng các đặc điểm của sữa mẹ trước khi cho bé bú là một bước quan trọng. Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo cho thấy sữa mẹ có thể đã bị hỏng:
Dấu hiệu dễ nhận thấy
Đây là những dấu hiệu mà mẹ có thể dễ dàng nhận biết bằng các giác quan:
- Mùi bất thường: Sữa mẹ tươi thường có mùi thơm nhẹ đặc trưng hoặc không mùi. Khi bị hỏng, sữa có thể xuất hiện các mùi lạ như:
- Mùi chua: Tương tự như sữa bò bị chua, đây là dấu hiệu phổ biến nhất của sữa mẹ bị hỏng do vi khuẩn phát triển và phân hủy lactose thành axit lactic.
- Mùi hôi: Mùi khó chịu, tanh nồng, hoặc thậm chí có mùi như trứng thối, cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của vi khuẩn gây hại.
- Mùi xà phòng hoặc kim loại: Mặc dù mùi kim loại có thể liên quan đến quá trình oxy hóa chất béo hoặc enzyme lipase (sẽ được giải thích chi tiết hơn ở phần FAQ), nhưng nếu mùi quá nồng hoặc kèm theo các dấu hiệu khác, mẹ cần thận trọng. Mùi xà phòng đôi khi cũng là dấu hiệu của sự phân hủy chất béo.
- Vị lạ: Sữa mẹ thường có vị ngọt nhẹ. Nếu sữa có vị chua, đắng, hoặc bất kỳ vị lạ nào khác, đó có thể là dấu hiệu của sự biến chất. Mẹ có thể nếm thử một chút (nếu nghi ngờ) để kiểm tra, nhưng chỉ một lượng rất nhỏ.
- Màu sắc thay đổi: Sữa mẹ bình thường có màu trắng ngà, hơi vàng nhạt hoặc xanh nhạt tùy thuộc vào chế độ ăn của mẹ. Sự thay đổi màu sắc bất thường như chuyển sang màu vàng đậm, xanh lá cây, hồng, cam hoặc xuất hiện các vệt màu lạ cần được lưu ý.
- Kết cấu khác lạ: Sữa mẹ sau khi bảo quản lạnh thường tách lớp, với lớp chất béo nổi lên trên. Tuy nhiên, khi lắc nhẹ, các lớp này sẽ hòa quyện lại. Nếu sữa xuất hiện các cục vón không tan, chất lỏng bị nhớt hoặc có cặn lắng bất thường, đó có thể là dấu hiệu sữa đã hỏng.
>>> Xem thêm: Tại sao càng hút sữa càng ít? Nguyên nhân và cách xử lý hiệu quả tại nhà
Xem phản ứng của bé
Đôi khi, bé có thể là “chuyên gia” kiểm tra chất lượng sữa tốt nhất:
- Bé bỏ bú hoặc quấy khóc khi bú: Nếu bé đột nhiên từ chối bú bình sữa mẹ đã trữ đông mà trước đó bé vẫn bú bình thường, hoặc có biểu hiện khó chịu, nhăn mặt khi ngửi hoặc nếm, rất có thể sữa đã có mùi vị lạ mà bé không thích.
- Các vấn đề tiêu hóa sau khi bú: Mặc dù không phải lúc nào cũng là do sữa hỏng, nhưng nếu bé có các triệu chứng như nôn trớ, tiêu chảy sau khi bú sữa mẹ đã trữ đông, mẹ cần xem xét lại chất lượng sữa và loại trừ các nguyên nhân khác.
Nguyên nhân khiến sữa mẹ bị hỏng
Có nhiều yếu tố có thể dẫn đến tình trạng sữa mẹ bị hỏng, bao gồm:
- Nhiễm khuẩn: Vi khuẩn từ môi trường, tay mẹ hoặc dụng cụ vắt sữa không được vệ sinh đúng cách có thể xâm nhập vào sữa và phát triển, gây hỏng sữa.
- Enzyme Lipase: Đây là một enzyme tự nhiên có trong sữa mẹ giúp tiêu hóa chất béo. Ở một số mẹ, enzyme này hoạt động mạnh hơn, làm phân hủy chất béo trong sữa, dẫn đến mùi xà phòng hoặc kim loại. Mặc dù thường không gây hại cho bé, nhưng bé có thể không thích mùi vị này.
- Oxy hóa: Chất béo trong sữa mẹ có thể bị oxy hóa khi tiếp xúc với không khí trong thời gian dài, đặc biệt ở nhiệt độ không ổn định, gây ra mùi ôi hoặc vị lạ.
- Bảo quản không đúng cách: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất khiến sữa mẹ bị hỏng. Việc không tuân thủ đúng nhiệt độ và thời gian bảo quản khuyến nghị cho từng phương pháp (nhiệt độ phòng, tủ lạnh, tủ đông) tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.
- Rã đông và tái cấp đông: Việc rã đông sữa mẹ và sau đó cấp đông lại sẽ tạo cơ hội cho vi khuẩn sinh sôi và làm giảm chất lượng sữa.
>>> Tìm hiểu thêm: Giải thích chi tiết về hiện tượng phản xạ xuống sữa ở mẹ bỉm khi cho con bú
Bé dùng sữa mẹ bị hỏng ảnh hưởng gì đến sức khỏe
Cho bé bú sữa mẹ bị hỏng có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, từ nhẹ đến nghiêm trọng, bao gồm:
- Rối loạn tiêu hóa: Các triệu chứng thường gặp là nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng, đầy hơi.
- Ngộ độc thực phẩm: Trong trường hợp sữa bị nhiễm khuẩn nặng, bé có thể bị ngộ độc thực phẩm với các triệu chứng nghiêm trọng hơn như sốt cao, mất nước, li bì.
- Ảnh hưởng đến sự phát triển: Việc bé không hấp thu được dinh dưỡng do rối loạn tiêu hóa có thể ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của bé.
Do đó, việc đảm bảo chất lượng sữa mẹ cho bé là vô cùng quan trọng.
>>> Tìm hiểu thêm: Chia sẻ kinh nghiệm cho bé bú mẹ trực tiếp đơn giản, có thể áp dụng ngay
Cách kiểm tra và thử sữa mẹ an toàn tại nhà
Mẹ có thể thực hiện một số bước kiểm tra đơn giản trước khi cho bé bú sữa đã được bảo quản:
- Quan sát: Kiểm tra màu sắc, kết cấu của sữa. Lắc nhẹ bình sữa để xem các lớp có hòa quyện không.
- Ngửi: Ngửi kỷ mùi của sữa. Nếu có bất kỳ mùi lạ nào, không nên cho bé bú.
- Nếm (nếu nghi ngờ): Nhỏ một vài giọt sữa ra mu bàn tay và nếm thử. Nếu vị chua, đắng hoặc lạ, hãy bỏ đi.
- Quan sát phản ứng của bé: Nếu bé có biểu hiện lạ khi bú bình sữa đó, hãy ngừng lại ngay lập tức.
Lưu ý quan trọng: Luôn ưu tiên sự an toàn của bé. Nếu mẹ có bất kỳ nghi ngờ nào về chất lượng sữa, tốt nhất là không nên cho bé bú.
Cách bảo quản sữa mẹ đúng chuẩn
Để đảm bảo sữa mẹ luôn an toàn và giữ được tối đa dưỡng chất cho bé, mẹ cần tuân thủ các nguyên tắc bảo quản sau:
- Vệ sinh sạch sẽ: Rửa tay kỹ lưỡng trước khi vắt và bảo quản sữa. Tiệt trùng dụng cụ vắt sữa và bình đựng sữa đúng cách.
- Sử dụng bình/túi trữ sữa chuyên dụng: Chọn các sản phẩm an toàn, không chứa BPA và được thiết kế để trữ sữa mẹ.
- Bảo quản đúng nhiệt độ và thời gian:
- Nhiệt độ phòng (25°C hoặc thấp hơn): Sử dụng trong vòng 4 giờ.
- Ngăn mát tủ lạnh (4°C hoặc thấp hơn): Sử dụng trong vòng 4 ngày.
- Ngăn đá tủ lạnh (-18°C hoặc thấp hơn): Sử dụng trong vòng 6 tháng.
- Ghi nhãn rõ ràng: Ghi rõ ngày và giờ vắt sữa trên mỗi bình/túi trữ sữa để dễ dàng theo dõi thời gian sử dụng.
- Rã đông an toàn: Rã đông sữa mẹ trong ngăn mát tủ lạnh qua đêm hoặc ngâm bình/túi sữa trong nước ấm (không quá nóng). Sử dụng sữa đã rã đông trong vòng 24 giờ và không được cấp đông lại.
- Sử dụng sữa cũ trước: Luôn ưu tiên sử dụng các bình/túi sữa đã được vắt trước.
>>> Đọc thêm: Mẹ bỉm hút sữa nhiều có giảm cân không? Giải đáp chi tiết và hướng dẫn hút sữa tối ưu cho mẹ bỉm
Các câu hỏi thường gặp (FAQs)
Sữa mẹ có mùi kim loại có phải hỏng không?
Mùi kim loại nhẹ đôi khi có thể do quá trình oxy hóa chất béo hoặc hoạt động của enzyme lipase. Nếu bé vẫn bú bình thường và không có các dấu hiệu hỏng sữa khác (mùi chua, hôi, vị lạ, kết cấu bất thường), sữa có thể vẫn an toàn. Tuy nhiên, nếu mùi quá nồng hoặc bé từ chối bú, mẹ nên cân nhắc.
Sữa mẹ để ngoài bao lâu thì hỏng?
Ở nhiệt độ phòng (khoảng 25°C), sữa mẹ chỉ nên được sử dụng trong vòng tối đa 4 giờ. Nếu nhiệt độ cao hơn, thời gian này sẽ ngắn hơn. Sữa mẹ để ở nhiệt độ phòng quá lâu sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và gây hỏng sữa.
Có nên trộn sữa mới và sữa cũ?
Không nên trộn sữa mẹ mới vắt với sữa đã được bảo quản lạnh hoặc đông đá. Nên trữ sữa mới riêng biệt và chỉ kết hợp khi cả hai loại sữa đều đã được làm lạnh và có cùng nhiệt độ.
Làm sao để biết sữa đông lạnh còn dùng được?
Sữa đông lạnh có thể bảo quản được đến 6 tháng. Để kiểm tra, sau khi rã đông hoàn toàn, mẹ hãy quan sát, ngửi và nếm thử như các bước kiểm tra sữa thông thường. Nếu không có dấu hiệu hỏng, sữa vẫn có thể dùng được trong vòng 24 giờ sau khi rã đông (bảo quản trong tủ lạnh).
Kết luận
Việc nhận biết chính xác các dấu hiệu sữa mẹ bị hỏng là trách nhiệm quan trọng của mỗi bà mẹ để đảm bảo nguồn dinh dưỡng an toàn và tốt nhất cho con yêu. Bằng cách quan sát kỹ lưỡng, tuân thủ đúng quy trình bảo quản và xử lý sữa một cách cẩn trọng, mẹ có thể yên tâm rằng bé luôn được bú nguồn sữa mẹ chất lượng và an toàn. Nếu có bất kỳ thắc mắc hoặc lo ngại nào về chất lượng sữa mẹ, đừng ngần ngại tham khảo ý kiến của các chuyên gia y tế hoặc tư vấn sữa mẹ.
